Meat News #131
Με επιχειρήματα απαντά στη στοχοποίηση ο τομέας του κρέατος
Story Highlights
- Ο τομέας του κρέατος έχει υπεύθυνες απαντήσεις στις προκλήσεις που δέχεται, ζητά όμως από τους επικριτές του ανάλογη στάση
Related Articles
Του Ανδρέα Γεωργούδη*
Τον τελευταίο καιρό έχουν συμβεί και στη χώρα μας συγκεκριμένες ενέργειες από κοινωνικές ομάδες που είτε δυσφημούν τον τομέα του κρέατος στο σύνολό του είτε στοχεύουν σε ορισμένα καθιερωμένα μακραίωνα διατροφικά πρότυπα που εκ των πραγμάτων έχουν αποδείξει τη βιωσιμότητά τους.
Ο τομέας του κρέατος όμως ενδιαφέρεται ζωηρά να δώσει απαντήσεις στις προκλήσεις που δέχεται και να αντιμετωπίσει με επιχειρήματα την κριτική που του ασκείται σε μεγάλο εύρος θεμάτων, που περιλαμβάνουν την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον, την ευζωία των ζώων στα εντατικά συστήματα εκτροφής και τους ενδεχόμενους κινδύνους της υγείας από την κατανάλωση κρεάτων.
Σχετικά με τα παραπάνω, ο καταναλωτής επιθυμεί και απαιτεί να έχει τη διαβεβαίωση πως η κτηνοτροφία και γενικότερα ο τομέας σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας κάνει συστηματικές και έντονες προσπάθειες προς την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων με τρόπους που θα ικανοποιούν ταυτόχρονα και τις απαιτήσεις του.
Βασική προϋπόθεση όμως είναι να αντιληφθούμε όλοι πως το κρέας και γενικά τα προϊόντα ζωικής προέλευσης έχουν κεντρικό ρόλο στη βιώσιμη διατροφή του αυξανόμενου πληθυσμού της Γης.
Βιώσιμη διατροφή για τον αυξανόμενο παγκόσμιο πληθυσμό
Ο ανθρώπινος πληθυσμός αυξάνεται ραγδαία και το 2050 προβλέπεται να φθάσει τα 9 δισ. από τα 7,5 δισ. που είναι σήμερα. Η αύξηση αυτή αφορά κυρίως τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες οικονομίες όπου αναμένεται να βελτιωθεί και η αγοραστική δύναμη των εντοπίων που θα διοχετευθεί στην αύξηση της ζήτησης του κρέατος και άλλων προϊόντων ζωικής προέλευσης. Δεν πρέπει επίσης να λησμονούμε πως υπάρχουν σήμερα ακόμη 800 εκ. ανθρώπων που υποσιτίζονται.
Επομένως ο τομέας του κρέατος καλείται να ικανοποιήσει όχι μόνον τις ανάγκες των μελλοντικών γενεών, αλλά με βιώσιμο και δίκαιο τρόπο να βελτιώσει το διατροφικό επίπεδο και των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων σε όλα τα μέρη της Γης.
Χρήση της γης
Είναι σκόπιμο να αναφερθούμε στη χρήση της γης που απαιτείται για τις καλλιέργειες και την εκτροφή των αγροτικών ζώων. Μόνο το 40% της παγκόσμιας γεωργικής γης είναι χρησιμοποιήσιμη για καλλιέργεια. Οι υπόλοιπες εκτάσεις, δηλαδή αυτές που δεν μπορούν να καλλιεργηθούν για να παράγουν φυτικά προϊόντα κατάλληλα για τον άνθρωπο, αξιοποιούνται με τα αγροτικά ζώα που παράγουν κρέας, γάλα, μαλλί, δέρματα και διάφορα υποπροϊόντα. Με άλλα λόγια, ένα πολύ μεγάλο μέρος της τροφής των αγροτικών ζώων (περισσότερο από το 80%) δεν είναι κατάλληλη και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί παρά μόνον μέσω των ζώων για ανθρώπινη κατανάλωση.
Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντικό να τονίσουμε πως χωρίς αγροτικά ζώα δεν μπορεί να υπάρξει μακρόβια βιώσιμη γεωργική παραγωγή. Δεν υπάρχει το ερώτημα φυτική χωρίς ζωική παραγωγή. Χρειαζόμαστε τη συνύπαρξη των αγροτικών ζώων και των καλλιεργούμενων φυτών που αξιοποιούνται συνδυαστικά με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Η συνεχής βελτίωση της βιωσιμότητας αυτού του μακραίωνου και πολύπλοκου συστήματος, πρέπει όμως να βασίζεται σε σταθερές επιστημονικές βάσεις. Η επιστήμη και η τεχνολογία καλούνται να συμβάλουν όχι μόνον στη μείωση των δυσμενών περιβαλλοντικών επιδράσεων και τον περιορισμό της έκλυσης των αερίων του θερμοκηπίου, αλλά να ανακαλύψουν και ωφέλιμες εφαρμογές για την αύξηση της βιοποικιλότητας των αγροτικών ζώων, την εξασφάλιση κατάλληλου περιβάλλοντος διαβίωσης των ζώων και την προστασία των αξιόλογων φυσικών τοπίων.
Η αλήθεια για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
Οι επικριτές της ζωικής παραγωγής την θεωρούν υπεύθυνη για το 18% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων. Τεκμηριωμένες δημοσιεύσεις όμως δείχνουν πως η συνολική αγροτική παραγωγή είναι υπεύθυνη μόνον για το 13,5% του συνόλου των αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως και συνεπώς η πραγματική συμμετοχή της ζωικής παραγωγής είναι πολύ μικρότερη. Πρέπει να λάβουμε επίσης υπόψη πως με τη σύγχρονη τεχνολογία από τα αγροτικά υπολείμματα παράγεται μεθάνιο που αποδίδει ηλεκτρική ενέργεια στο εθνικό δίκτυο και παράλληλα εξασφαλίζει αυτονομία σε ολόκληρα αγροκτήματα.
Είναι αλήθεια ότι η γεωργία είναι υπεύθυνη για την πλειονότητα των εκπομπών (υπο-)οξειδίου του αζώτου και συγκεκριμένα η εκτροφή των αγροτικών ζώων δημιουργεί το 65% της συνολικής ποσότητας που οφείλεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες, ένα αέριο του θερμοκηπίου που παραμένει στην ατμόσφαιρα και συμβάλλει σημαντικά στη θέρμανση του πλανήτη. Εν τούτοις, ο μεγαλύτερος όγκος του αερίου αυτού προέρχεται από την εφαρμογή των συνθετικών λιπασμάτων στις καλλιέργειες, που όμως μπορεί να προληφθεί με τη χρησιμοποίηση του φυσικού λιπάσματος από τα απόβλητα των ζώων. Το ποσό των εκπομπών οξειδίου του αζώτου που προέρχονται από τα ίδια τα ζώα κυμαίνεται γύρω στο 4 έως 6%.
Κατανάλωση νερού
Η κατανάλωση νερού είναι από τα κύρια θέματα που χρησιμοποιούνται επικριτικά για την αγροτική παραγωγή. Είναι γνωστές οι αναφορές για την ποσότητα νερού που απαιτείται για την παραγωγή μιας μονάδας κτηνοτροφικού προϊόντος αλλά επίσης ότι η κτηνοτροφία είναι υπεύθυνη για το 20%-33% του συνόλου της κατανάλωσης νερού στον κόσμο σήμερα. Όμως ένα μεγάλο μέρος αυτού του νερού δεν χάνεται, αλλά διατηρείται σε όλη τη διαδρομή προς το τελικό προϊόν καθώς τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης περιέχουν τουλάχιστον 75% νερού, τα περισσότερα μάλιστα πολύ παραπάνω. Το υπόλοιπο επιστρέφει, ως γνωστόν, στη φύση με τα κόπρανα και ένα μέρος του ανακυκλώνεται ως φυσικό λίπασμα που είναι η φιλική προς το περιβάλλον εναλλακτική πρόταση στη χρήση των συνθετικών λιπασμάτων. Ακόμη, το νερό της άρδευσης των καλλιεργειών έχει ένα χρήσιμο ρόλο καθώς ένα μέρος του μεταφέρεται στους ιστούς των ζώων ενώ ένα μέρος εξατμίζεται επιστρέφοντας στον αέναο κύκλο της ατμόσφαιρας.
Η παραγωγή αποβλήτων και η μόλυνση των υπόγειων υδάτων, είναι από τα μεγάλα θέματα που καλείται να δώσει απαντήσεις ο τομέας του κρέατος. Ένα αγρόκτημα με 2.500 αγελάδες γαλακτοπαραγωγής (δεν έχουμε τέτοια στη χώρα μας) παράγει την ίδια ποσότητα των αποβλήτων με μία πόλη των 411.000 ανθρώπων. Εν τούτοις η απάντηση είναι πως τα απόβλητα είναι ένα από τα πιο πολύτιμα προϊόντα που προέρχεται από τα αγροτικά ζώα, επειδή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα, ως στρωμνή για τα ζώα και για την παραγωγή ενέργειας.
Μεγάλα θέματα που επίσης έχουν απαντήσεις τις οποίες δεν έχουμε την πολυτέλεια του χώρου να αναφέρουμε, είναι η αποψίλωση των δασών, η χρήση των αντιβιοτικών και τα αποτελέσματα της διάδοσης των πλαστικών στις συσκευασίες και στην παραγωγική διαδικασία.
Και οι καταναλωτές;
Σήμερα σημαντικό ρόλο παίζουν και οι προτιμήσεις των καταναλωτών. Με την εκρηκτική διάδοση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, διάφορες απόψεις και γνώμες ανταγωνίζονται σκληρά να τραβήξουν την προσοχή των πολιτικών και των καταναλωτών. Μάλιστα, η μεταχείριση των ζώων γενικά και ιδιαίτερα το ζητούμενο να συνδυάσουμε τη στάση μας απέναντι στα ζώα με την κάλυψη των διατροφικών αναγκών μας, επανέρχεται διαρκώς στην επικαιρότητα. Στο σημείο αυτό βέβαια ένα μεγάλο θέμα έχει δημιουργηθεί με τη χρήση του όρου «κρέας» σε προϊόντα που δεν προέρχονται από ζώα ή και σε προϊόντα εργαστηρίου, με τα οποία όμως θα ασχοληθούμε άλλη φορά.
Η πρόκληση για τον τομέα του κρέατος είναι να προσαρμοσθεί στις μεταβαλλόμενες προτιμήσεις των καταναλωτών. Πιστεύουμε όμως, πως όταν οι καταναλωτές θα έχουν τη σωστή, κατάλληλα διατυπωμένη, επιστημονικά θεμελιωμένη πληροφόρηση σχετικά με τις διατροφικές αξίες του κρέατος και των ζωικών προϊόντων (γάλα, αυγά, κλπ.) θα πεισθούν για τα πολλά τους πλεονεκτήματα.
Διατροφικές οδηγίες σε όλο τον κόσμο συστήνουν την κατανάλωση κρέατος σε κατάλληλες ποσότητες ως ένα μέρος μιας υγιεινής, ισορροπημένης δίαιτας και τρόπου ζωής (lifestyle). Το κρέας είναι μια σημαντική πηγή για περισσότερα από 10 απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται για την αύξηση, την ανάπτυξη και την υγιεινή κατάσταση, στα οποία περιλαμβάνονται πρωτεΐνες, σίδηρος, ψευδάργυρος και βιταμίνες του συμπλέγματος Β.
Εκτός όμως από την έλλειψη κινδύνου για την υγεία στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής, το κρέας είναι νόστιμο και δίνει πολλές δυνατότητες παρασκευής, και ο καταναλωτής μπορεί να το απολαύσει, γνωρίζοντας ότι με την πράξη του αυτή συμβάλλει με βιώσιμο τρόπο στην παραγωγή και διάθεση, μέσω του εμπορίου, στον αυξανόμενο πληθυσμό της Γης, τροφής ικανοποιητικής σε επάρκεια, ασφάλεια και ποιότητα.
Ο τομέας του κρέατος πρέπει να ενισχύσει την προσπάθειά του να οικοδομήσει σχέση εμπιστοσύνης με τους καταναλωτές και να διαδώσει τεκμηριωμένες επιστημονικές ανακοινώσεις με αποδείξεις ως προς τις περιβαλλοντικές, διατροφικές και υγιεινής φύσης ωφέλειες από την κατανάλωση κρέατος σε μία ισορροπημένη δίαιτα.
Η συζήτηση όμως για τα ως άνω πολύ μεγάλα και σύνθετα θέματα πρέπει να είναι συμβιβαστική λαμβάνοντας υπόψη τις πολύπλοκες ισορροπίες που απαιτούνται και όχι να εστιάζεται μονόπλευρα στα προβλήματα, όπως κάνουν οι επικριτές μας. Στο σημείο αυτό υποστηρίζουμε απόλυτα πως ο τομέας του κρέατος έρχεται στη δημόσια συζήτηση με σαφώς πιο προωθημένες αντιλήψεις.
* Ο Ανδρέας Γεωργούδης είναι Γενικός Διευθυντής ΕΔΟΚ - Καθηγητής Πανεπιστημίου
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος Νοεμβρίου του περιοδικού Meat News, στο πλαίσιο του αφιερώματος με γενικό τίτλο «Εν μέσω πολέμου σε πολλά μέτωπα ο κλάδος του κρέατος»
