Διεθνείς μελέτες βάζουν στο μικροσκόπιο τις δυνατότητες που ανοίγονται στην παγκόσμια αγορά - Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Γράφει ο Χρήστος Πραμαντιώτης
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Meat News, Οκτώβριος 2015, τεύχος Νο 31
Με τον μουσουλμανικό πληθυσμό να κρατάει σε αριθμούς τη δεύτερη θέση παγκοσμίως και τη μουσουλμανική θρησκεία να είναι η γρηγορότερα αναπτυσσόμενη, δεν είναι καθόλου παράξενο που οι μεγάλοι διεθνείς επιχειρηματικοί όμιλοι αναζητούν να στραφούν προς την ικανοποίηση των ιδιαίτερων αναγκών όσων ασπάζονται τη συγκεκριμένη θρησκεία.
Δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, κι αυτό γιατί ο Ισλαμικός Νόμος θέτει αυστηρές προϋποθέσεις για το τι είναι αποδεκτό (Χαλάλ) και τι είναι μη αποδεκτό (Χαράμ). Μιλώντας επί παραδείγματι για τα τρόφιμα και ειδικότερα για τα προϊόντα κρέατος (εκτός του χοιρινού που δεν επιτρέπεται η κατανάλωσή του από το Ισλάμ), αυτά πρέπει να προέρχονται από υγιή ζώα που έχουν σφαχτεί μονομιάς. Στη διάρκεια της επεξεργασίας αλλά και της μεταφοράς των κρεάτων πρέπει να είναι σαφώς διαχωρισμένα τα Χαλάλ προϊόντα από τα μη-Χαλάλ. Διεθνείς αναφορές ωστόσο μιλούν και για ενδεχόμενες επιπρόσθετες απαιτήσεις σε κάποιες περιπτώσεις, όπως είναι για παράδειγμα η παρουσία ενός τουλάχιστον μουσουλμάνου εργαζόμενου στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας.
Παρά τις ιδιαίτερες απαιτήσεις, όμως, η διεθνής αγορά έχει από καιρό προσαρμοστεί ώστε να μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες αυτής της πληθυσμιακής ομάδας στην οποία η θρησκευτική πίστη ασκεί ιδιαίτερη επιρροή. Ούτως ή άλλως, ο καταναλωτής είναι καταναλωτής – και όσο μεγαλύτερο είναι το κοινό τόσο πιο έντονη είναι η προσπάθεια των δυτικών επιχειρήσεων να ικανοποιήσουν ανάγκες και να αποσπάσουν μερίδιο από αυτή την ιδιαίτερη καταναλωτική ομάδα.
Αυτό ανοίγει μεγάλες επιχειρηματικές ευκαιρίες, τόσο ώστε να τραβήξει την προσοχή ενός μεγάλου διεθνούς οργανισμού, του Euromonitor, που τον προηγούμενο μήνα εκπόνησε ειδική μελέτη σχετικά με το ζήτημα. Στόχος, να προσελκύσει το ενδιαφέρον της δυτικής επιχειρηματικής κοινότητας προκειμένου αυτή η τελευταία να δει σωστά τις ευκαιρίες που ανοίγονται. Όπως είπαμε και προηγουμένως, τα πράγματα δεν είναι πάντα απλά. «Σε πολλές χώρες υπάρχουν διαφορετικές Αρχές και διαδικασίες πιστοποίησης κι έτσι οι πολυεθνικές εταιρίες υποχρεούνται να υπακούν σε διαφορετικούς κανόνες. Σε μερικές μάλιστα χώρες οι κατευθυντήριες οδηγίες παραμένουν ασαφείς» αναφέρει στη μελέτη του το Euromonitor, που κάνει λόγο για την ανάγκη μιας παγκόσμιας πιστοποίησης Χαλάλ.
Κρέας Χαλάλ στον πλανήτη
Η μελέτη του Euromonitor έχει μερικά στοιχεία που παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον για τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με όσα αναφέρουν λοιπόν οι ερευνητές:
Η ζήτηση για κρέας Χαλάλ αυξάνεται ραγδαία, καθώς το ποσοστό των μουσουλμάνων στον παγκόσμιο πληθυσμό γίνεται σταθερά μεγαλύτερο και αναμένεται να προσεγγίσει το 26% μέχρι το 2030. Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι οι μουσουλμάνοι θα αποτελούν το 10% του πληθυσμού μέχρι το 2050. Η αύξηση των πωλήσεων νωπού κρέατος στις μουσουλμανικές χώρες είναι συχνά υψηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η Τουρκία για παράδειγμα, κατέγραψε αύξηση 11% για την περίοδο 2009-2014, τη στιγμή που η Δυτική Ευρώπη παρουσίασε μείωση σχεδόν 1%. Στη Μέση Ανατολή και την Αφρική οι πωλήσεις νωπού κρέατος αυξήθηκαν την ίδια περίοδο 19% (δηλ. αρκετά πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο του 13%). Οι επιμέρους χώρες της περιοχής αυτής έδωσαν επίσης σημαντικά ποσοστά αύξησης: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα 33%, η Αίγυπτος 28% και το Μαρόκο 19%. Σε αυτές τις αγορές, όλο σχεδόν το κρέας που κυκλοφορεί είναι Χαλάλ και μικρές μόνο ποσότητες μη-Χαλάλ κρέατος μπορεί να βρει κάποιος σε λίγα καταστήματα και εστιατόρια ξενοδοχείων. Υψηλές επιδόσεις σημείωσαν και άλλες χώρες. Αναφέρονται το Πακιστάν, η Ινδονησία και η Μαλαισία, όπου οι πωλήσεις νωπού κρέατος στο χρονικό διάστημα 2009-2014 αυξήθηκαν κατά 54%, 16% και 15% αντιστοίχως.
Σε άλλες χώρες, όπου οι μουσουλμάνοι αποτελούν μια σημαντική μειονότητα, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι επιδόσεις είναι εξίσου εντυπωσιακές. Στη Γερμανία ανθίζουν τα μεσανατολικά εστιατόρια κάνοντας το 2014 πωλήσεις 3,2 δισ. ευρώ. Πάρα πολλές αλυσίδες εστιατορίων και φαστ φουντ στο Ην. Βασίλειο προσφέρουν κρέας Χαλάλ και σε ολόκληρη τη χώρα τα φαστ φουντ που προσφέρουν γεύσεις Μέσης Ανατολής πραγματοποιούν πωλήσεις 3,7 δισ. ευρώ. Το Ην. Βασίλειο είναι επίσης η μεγαλύτερη αγορά καταστημάτων γρήγορης εστίασης που σερβίρουν κοτόπουλο – περίπου 100 καταστήματα KFC διαθέτουν στους πελάτες τους πιστοποιημένο Χαλάλ κοτόπουλο. Στην ίδια χώρα αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι πολλές αλυσίδες ταχυεστίασης χρησιμοποιούν κρέας Χαλάλ στα σάντουιτς που διαθέτουν σε ορισμένα από τα καταστήματά τους, ενώ μερικές πιτσαρίες χρησιμοποιούν μόνο Χαλάλ κοτόπουλο για τις πίτσες τους.
Κρεοπωλεία και σούπερ μάρκετ στον κύκλο του Χαλάλ
Τα παραδοσιακά ανεξάρτητα κρεοπωλεία που πωλούν Χαλάλ προσελκύουν μεγάλο αριθμό μουσουλμάνων πελατών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Δυτική Ευρώπη οι μουσουλμάνοι αγοράζουν το κρέας τους κυρίως από κρεοπωλεία. Αντιθέτως στη Γερμανία το 80% των σχεδόν πέντε εκατομμυρίων μουσουλμάνων κατευθύνονται σε τουρκικά ή αραβικά ειδικευμένα καταστήματα λιανικής πώλησης, καθώς πιστοποιημένα Χαλάλ τρόφιμα δύσκολα βρίσκεις στα σούπερ μάρκετ. Στη Γαλλία και στο Ην. Βασίλειο, παρόλο που οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ προσφέρουν κρέας Χαλάλ, οι πελάτες συνεχίζουν να εμπιστεύονται περισσότερο τα τοπικά ειδικευμένα κρεοπωλεία. Οι αναλυτές του Euromonitor εξηγούν ότι η αιτία γι’ αυτό είναι πως τα σούπερ μάρκετ δεν έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν αξιοπιστία ότι πράγματι πωλούν Χαλάλ. Η ξεκάθαρη και σαφής ετικετοποίηση του προϊόντος είναι κάτι που δεν έχει κερδίσει τη μάχη.
Εκείνο πάντως το οποίο αποτελεί ξεκάθαρα κοινό τόπο είναι ότι η αναπτυσσόμενη αγορά του Χαλάλ δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες στους τομείς της κτηνοτροφίας, της μεταποίησης, της λιανικής πώλησης, των εξαγωγών και της μαζικής εστίασης. Ειδικό σημείο προσοχής για όλους αυτούς τους τομείς είναι ασφαλώς η εμπιστοσύνη του καταναλωτή και ο τρόπος με τον οποίο αυτή αποκτάται. Μια λάθος ανίχνευση χοιρινού DNA σε Χαλάλ σοκολατάκια γνωστής εταιρίας το 2014, οδήγησε πολλούς μουσουλμάνους να αμφιβάλουν για την αξιοπιστία της και ανάγκασε την ίδια την εταιρία να ξοδέψει πολλά χρήματα προκειμένου να επανατοποθετήσει τη στρατηγική της και να βεβαιώσει τους πελάτες της για την αφοσίωσή της στην Χαλάλ πρακτική.
Από την άλλη πλευρά, αν δώσει κανείς προσοχή μόνο στην πλήρη συμμόρφωση προς τις αυστηρές απαιτήσεις του Ισλάμ, κινδυνεύει να αγνοήσει μια παράλληλη δυναμική των Χαλάλ τροφίμων. Το Χαλάλ αφορά και τον τρόπο σφαγής των ζώων, και τις πρόσθετες ύλες και την τήρηση μιας σειράς διαδικασιών. Ταυτόχρονα όμως συνδέεται με τη σωστή μεταχείριση των ζώων και τη φιλικότητα προς το περιβάλλον. Έχοντας αυτό υπόψη, μια επιχείρηση μπορεί να τραβήξει την προσοχή όχι μόνο των μουσουλμάνων αλλά ενός ευρύτερου καταναλωτικού κοινού που ευαισθητοποιείται για την υγιεινή, την περιβαλλοντική αειφορία, την ιχνηλασιμότητα.
Εκτός... πεδίου η Ελλάδα
Μπορεί στη Δυτική Ευρώπη τα πράγματα να είναι σχετικά οργανωμένα, αν και δεν λείπουν τα προβλήματα (κυρίως στη σήμανση των προϊόντων Χαλάλ και συνεπώς στη διαφάνεια), εν τούτοις στην Ελλάδα βρισκόμαστε πολύ πίσω. Κρέας Χαλάλ, και παράγεται και καταναλώνεται, ουδείς όμως δύναται να δώσει στοιχεία γι’ αυτά τα μεγέθη. Η ανοργανωσιά ωστόσο είναι το λιγότερο. Αν ένας επιχειρηματίας διαβλέψει ευκαιρίες κερδοφορίας στο κρέας Χαλάλ θα διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει σφαγείο πιστοποιημένο διεθνώς ώστε να μπορεί να εξαγάγει το προϊόν στις κοντινές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής ή στη Δυτική Ευρώπη, όπου διαβιούν περισσότεροι από 40 εκατομμύρια μουσουλμάνοι.
Τα ερωτήματα όμως αφορούν και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δικαιούται ένας μουσουλμάνος στην Ελλάδα να μείνει πιστός στα καλέσματα της θρησκείας του και άρα στον θρησκευτικό τρόπο σφαγής του κρέατος που καταναλώνει; Εξαιρώντας τη Θράκη, όπου η μουσουλμανική μειονότητα αριθμεί περί τις 120.000 ανθρώπους, οι 500.000 μουσουλμάνοι που εκτιμάται ότι ζουν στην υπόλοιπη Ελλάδα (βασικά στην Αθήνα), δύσκολα θα βρουν ντόπιο Χαλάλ κρέας και στρέφονται στο εισαγόμενο συσκευασμένο. Πάρα πολλοί επίσης λύνουν το πρόβλημα… ανορθόδοξα. «Οικογένειες μουσουλμάνων παίρνουν ένα πρόβατο και το σφάζουν οι ίδιοι με τον παραδοσιακό θρησκευτικό τρόπο. Στη Θράκη, αντίθετα, υπάρχουν κρεοπωλεία που πηγαίνουν στα σφαγεία τα ζώα, τα οποία σφάζονται με την κατάλληλη εποπτεία, με τον θρησκευτικό τρόπο και την επίκληση του Αλλάχ. Σε αυτές τις περιπτώσεις κάθε μουσουλμάνος έχει τον δικό του χασάπη, που τον εμπιστεύεται πως είναι εντάξει» αναφέρει στο Meat News ο Αμπτουλχαλήμ Δεδέ, υπεύθυνος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πιστοποίησης Χαλάλ Ελλάδας (HALAL GREECE). Ο ίδιος αναφέρει επίσης ότι υπάρχουν ελάχιστοι μεταποιητές, οι οποίοι κατόπιν παραγγελίας σφάζουν υπό την εποπτεία του περιορισμένο αριθμό ζώων και διαθέτουν με τον τρόπο αυτό κρέας Χαλάλ σε κρεοπωλεία κυρίως της Αθήνας. Τα αντίστοιχα συμβαίνουν βεβαίως και με το κρέας κοτόπουλου, όπου η θρησκευτική διαδικασία σφαγής απαιτεί τα κοτόπουλα να σφάζονται ένα-ένα, απορρίπτοντας τον μηχανικό τρόπο.
Δίπλα σε όλες τις δυσκολίες, ο κ. Δεδέ αναγνωρίζει όμως και μία ακόμη. «Σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχει κατασταλάξει οριστικά η κωδικοποίηση της πιστοποίησης του Χαλάλ». Έτσι, προκαλείται και διεθνώς σύγχυση με τις διαφορετικές πρακτικές που ακολουθούνται σε πολλές περιπτώσεις. «Είμαστε τέσσερα δόγματα στο Ισλάμ. Από τα τέσσερα τα δύο δέχονται τη σφαγή με το πιστόλι αναισθητοποίησης που προηγείται της σφαγής. Τα άλλα δύο δεν το δέχονται. Στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν το δέχονται. Στην Τουρκία υπάρχουν πέντε οργανισμοί Χαλάλ, οι τρεις δεν το δέχονται οι άλλοι δύο το δέχονται. Το υπουργείο Θρησκευμάτων της Τουρκίας δέχεται τη σφαγή με το πιστόλι. Είναι θέμα ερμηνείας και πίστης του κάθε ανθρώπου. Κανονικά, με το πιστόλι δολοφονείται το ζώο, δεν είναι πια ζωντανό. Το Ισλάμ λέει ότι το ζώο πρέπει να είναι ζωντανό, να σφάζεται με ένα πολύ κοφτερό μαχαίρι στο λαιμό και να αποστραγγίζεται όλο το αίμα. Με το πιστόλι αναισθητοποίησης μένει αρκετό αίμα μέσα στο ζώο, δεν μπορεί να γίνει η κανονική εκροή του αίματος». Ας κρατήσουμε συνεπώς την ουσία των διαφοροποιημένων πρακτικών που ακολουθούνται διεθνώς, και ας τη συνδυάσουμε με το συμπέρασμα της μελέτης του Euromonitor International που αναφέραμε στην αρχή αυτού του άρθρου: ότι δηλαδή σε μερικές χώρες οι κατευθυντήριες οδηγίες παραμένουν ασαφείς, και ότι υπάρχει ανάγκη για μια ενιαία παγκόσμια πιστοποίηση Χαλάλ. Άλλωστε, μιλώντας με όρους επιχειρηματικότητας, η ομογενοποίηση και οι ξεκάθαροι κανόνες του παιχνιδιού είναι παράγοντες αναγκαίοι για να μπορεί να αναπτυχθεί απρόσκοπτα μια αγορά.
___________________________________________________________________
Αμπτουλχαλήμ Δεδέ
Κίνητρα για ελληνικές εξαγωγές Χαλάλ
Σοβαρές επιχειρηματικές ευκαιρίες διαβλέπει στο κρέας Χαλάλ ο Αμπτουλχαλήμ Δεδέ, υπεύθυνος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πιστοποίησης Χαλάλ Ελλάδας (HALAL GREECE). «Ο κόμπος και το πρόβλημα είναι στο κράτος το οποίο αδιαφορεί να δώσει τους κατάλληλους τρόπους και τα κατάλληλα κίνητρα» σημειώνει ωστόσο ο ίδιος.
Γιατί λέτε ότι στο κρέας Χαλάλ υπάρχουν σοβαρές επιχειρηματικές ευκαιρίες;
Όποιος έξυπνος επιχειρηματίας ασχοληθεί σοβαρά με το Χαλάλ νομίζω ότι θα βγει κερδισμένος. Είναι παρθένα η αγορά στην Ελλάδα. Το Χαλάλ έρχεται κυρίως εισαγόμενο από Γαλλία, Βραζιλία κ.α.
Όμως υπάρχουν και εξαγωγικές δυνατότητες στο ελληνικό κρέας ή το ευρωπαϊκό κρέας μέσω Ελλάδας να φεύγει πολύ πιο άνετα προς τις αραβικές χώρες, τη Μ. Ανατολή ή τη Β. Αφρική. Δεν το ’χουμε κάνει, δυστυχώς δεν υπάρχει καμία πρόνοια από την Πολιτεία.
Τι εννοείτε;
Εννοώ ότι αν κάποιος επιχειρηματίας θέλει να ασχοληθεί με το κρέας Χαλάλ και θέλει να αναπτυχθεί με εξαγωγές, θα διαπιστώσει ότι δεν μπορεί να το κάνει. Κοιτάξτε, εγώ έχω πιστοποιήσει ένα σφαγείο –όχι ως σφαγείο, αλλά ως διαδικασία την οποία επιβλέπω– όπου κάποιος Έλληνας μεταποιητής πηγαίνει μια φορά στις 15 μέρες ή μια φορά την εβδομάδα και σφάζει μερικά ζώα υπό την εποπτεία μου με τον μουσουλμανικό παραδοσιακό τρόπο. Αυτό είναι για εσωτερική κατανάλωση. Δεν μπορεί να εξαχθεί αυτό το κρέας στις αραβικές χώρες γιατί το σφαγείο δεν είναι πιστοποιημένο. Για να πιστοποιηθεί το σφαγείο ως προς το Χαλάλ, απαιτείται πολύς κόπος και πολύ χρήμα. Χρειάζεται να γίνει αίτηση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να κατατεθούν 10-15 χιλ. ευρώ, ύστερα να καλυφθούν όλα τα έξοδα ειδικής επιτροπής από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που θα επισκεφθεί και θα ελέγξει –κατόπιν της δικής μου αίτησης– εμένα και το σφαγείο ή τα σφαγεία που ενδιαφέρονται. Θα ερευνήσει αν πληρούνται οι προδιαγραφές που βάζουν οι χώρες του Κόλπου για να πάρω στο τέλος το δικαίωμα να πιστοποιώ ως Χαλάλ το σφαγείο. Ύστερα από αυτή τη διαδικασία, όλα τα σφάγια που σφάζονται με τους μουσουλμανικούς κανόνες σε αυτό το σφαγείο, μπορούν να εξαχθούν στις μουσουλμανικές χώρες. Το ερώτημα λοιπόν είναι τι κίνητρα δίνει η Πολιτεία για να αναληφθεί μια τέτοια πολύπλοκη και κοστοβόρα διαδικασία, η οποία όμως θα δώσει στην Ελλάδα πλεονέκτημα εξαγωγών. Οι διάφοροι κρατικοί οργανισμοί και υπουργεία δίνουν εκατομμύρια ευρώ για άλλα πράγματα, δεν δίνουν όμως μερικές χιλιάδες ευρώ για να ανοίξει ο δρόμος του κρέατος τουλάχιστον προς τις χώρες του Κόλπου, αλλά και προς τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου ζουν δεκάδες εκατομμύρια μουσουλμάνοι.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε ούτε πιστοποιημένα εστιατόρια Χαλάλ;
Όχι. Ο εστιάτορας που θέλει το εστιατόριό του να είναι Χαλάλ, δεν πρέπει να έχει μέσα αλκοόλ, δεν πρέπει να σερβίρει επίσης χοιρινό. Δεν πρέπει επιπλέον να χρησιμοποιεί στην παρασκευή του φαγητού κρασί, κι επίσης οι πρόσθετες ύλες που χρησιμοποιεί στις συνταγές να είναι και αυτές πιστοποιημένες.
Στη Δυτική Ευρώπη υπάρχουν αρκετοί μη-μουσουλμάνοι καταναλωτές που προτιμούν το Χαλάλ κρέας. Συμβαίνει κάτι τέτοιο και στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα ο καταναλωτής δεν έχει πολλές δυνατότητες να γνωρίσει το Χαλάλ. Όμως όσοι το γνωρίζουν το προτιμούν. Όπως προτιμούν και το Κοσέρ (σ.σ. ο αντίστοιχος εβραϊκός θρησκευτικός τρόπος). Κι αυτό γιατί τα προϊόντα αυτά είναι πιο υγιεινά και πιο αγνά. Το Κοσέρ και το Χαλάλ σημαίνει ότι ψάχνουμε από τη στιγμή που θα γεννηθεί το ζώο μέχρι τη μέρα που θα σφαγεί, το πώς μεγάλωσε, πώς τράφηκε - αν έχει τραφεί με οστεάλευρα, ορμόνες και αντιβιοτικά, δεν το δεχόμαστε. Μόνο φυτικές τροφές μπορούν να δίνονται σε ένα ζώο για να είναι Χαλάλ.
Related Articles
Διεθνείς μελέτες βάζουν στο μικροσκόπιο τις δυνατότητες που ανοίγονται στην παγκόσμια αγορά - Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Γράφει ο Χρήστος Πραμαντιώτης
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Meat News, Οκτώβριος 2015, τεύχος Νο 31
Με τον μουσουλμανικό πληθυσμό να κρατάει σε αριθμούς τη δεύτερη θέση παγκοσμίως και τη μουσουλμανική θρησκεία να είναι η γρηγορότερα αναπτυσσόμενη, δεν είναι καθόλου παράξενο που οι μεγάλοι διεθνείς επιχειρηματικοί όμιλοι αναζητούν να στραφούν προς την ικανοποίηση των ιδιαίτερων αναγκών όσων ασπάζονται τη συγκεκριμένη θρησκεία.
Δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, κι αυτό γιατί ο Ισλαμικός Νόμος θέτει αυστηρές προϋποθέσεις για το τι είναι αποδεκτό (Χαλάλ) και τι είναι μη αποδεκτό (Χαράμ). Μιλώντας επί παραδείγματι για τα τρόφιμα και ειδικότερα για τα προϊόντα κρέατος (εκτός του χοιρινού που δεν επιτρέπεται η κατανάλωσή του από το Ισλάμ), αυτά πρέπει να προέρχονται από υγιή ζώα που έχουν σφαχτεί μονομιάς. Στη διάρκεια της επεξεργασίας αλλά και της μεταφοράς των κρεάτων πρέπει να είναι σαφώς διαχωρισμένα τα Χαλάλ προϊόντα από τα μη-Χαλάλ. Διεθνείς αναφορές ωστόσο μιλούν και για ενδεχόμενες επιπρόσθετες απαιτήσεις σε κάποιες περιπτώσεις, όπως είναι για παράδειγμα η παρουσία ενός τουλάχιστον μουσουλμάνου εργαζόμενου στις εγκαταστάσεις επεξεργασίας.
Παρά τις ιδιαίτερες απαιτήσεις, όμως, η διεθνής αγορά έχει από καιρό προσαρμοστεί ώστε να μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες αυτής της πληθυσμιακής ομάδας στην οποία η θρησκευτική πίστη ασκεί ιδιαίτερη επιρροή. Ούτως ή άλλως, ο καταναλωτής είναι καταναλωτής – και όσο μεγαλύτερο είναι το κοινό τόσο πιο έντονη είναι η προσπάθεια των δυτικών επιχειρήσεων να ικανοποιήσουν ανάγκες και να αποσπάσουν μερίδιο από αυτή την ιδιαίτερη καταναλωτική ομάδα.
Αυτό ανοίγει μεγάλες επιχειρηματικές ευκαιρίες, τόσο ώστε να τραβήξει την προσοχή ενός μεγάλου διεθνούς οργανισμού, του Euromonitor, που τον προηγούμενο μήνα εκπόνησε ειδική μελέτη σχετικά με το ζήτημα. Στόχος, να προσελκύσει το ενδιαφέρον της δυτικής επιχειρηματικής κοινότητας προκειμένου αυτή η τελευταία να δει σωστά τις ευκαιρίες που ανοίγονται. Όπως είπαμε και προηγουμένως, τα πράγματα δεν είναι πάντα απλά. «Σε πολλές χώρες υπάρχουν διαφορετικές Αρχές και διαδικασίες πιστοποίησης κι έτσι οι πολυεθνικές εταιρίες υποχρεούνται να υπακούν σε διαφορετικούς κανόνες. Σε μερικές μάλιστα χώρες οι κατευθυντήριες οδηγίες παραμένουν ασαφείς» αναφέρει στη μελέτη του το Euromonitor, που κάνει λόγο για την ανάγκη μιας παγκόσμιας πιστοποίησης Χαλάλ.
Κρέας Χαλάλ στον πλανήτη
Η μελέτη του Euromonitor έχει μερικά στοιχεία που παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον για τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με όσα αναφέρουν λοιπόν οι ερευνητές:
Η ζήτηση για κρέας Χαλάλ αυξάνεται ραγδαία, καθώς το ποσοστό των μουσουλμάνων στον παγκόσμιο πληθυσμό γίνεται σταθερά μεγαλύτερο και αναμένεται να προσεγγίσει το 26% μέχρι το 2030. Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι οι μουσουλμάνοι θα αποτελούν το 10% του πληθυσμού μέχρι το 2050. Η αύξηση των πωλήσεων νωπού κρέατος στις μουσουλμανικές χώρες είναι συχνά υψηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η Τουρκία για παράδειγμα, κατέγραψε αύξηση 11% για την περίοδο 2009-2014, τη στιγμή που η Δυτική Ευρώπη παρουσίασε μείωση σχεδόν 1%. Στη Μέση Ανατολή και την Αφρική οι πωλήσεις νωπού κρέατος αυξήθηκαν την ίδια περίοδο 19% (δηλ. αρκετά πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο του 13%). Οι επιμέρους χώρες της περιοχής αυτής έδωσαν επίσης σημαντικά ποσοστά αύξησης: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα 33%, η Αίγυπτος 28% και το Μαρόκο 19%. Σε αυτές τις αγορές, όλο σχεδόν το κρέας που κυκλοφορεί είναι Χαλάλ και μικρές μόνο ποσότητες μη-Χαλάλ κρέατος μπορεί να βρει κάποιος σε λίγα καταστήματα και εστιατόρια ξενοδοχείων. Υψηλές επιδόσεις σημείωσαν και άλλες χώρες. Αναφέρονται το Πακιστάν, η Ινδονησία και η Μαλαισία, όπου οι πωλήσεις νωπού κρέατος στο χρονικό διάστημα 2009-2014 αυξήθηκαν κατά 54%, 16% και 15% αντιστοίχως.
Σε άλλες χώρες, όπου οι μουσουλμάνοι αποτελούν μια σημαντική μειονότητα, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι επιδόσεις είναι εξίσου εντυπωσιακές. Στη Γερμανία ανθίζουν τα μεσανατολικά εστιατόρια κάνοντας το 2014 πωλήσεις 3,2 δισ. ευρώ. Πάρα πολλές αλυσίδες εστιατορίων και φαστ φουντ στο Ην. Βασίλειο προσφέρουν κρέας Χαλάλ και σε ολόκληρη τη χώρα τα φαστ φουντ που προσφέρουν γεύσεις Μέσης Ανατολής πραγματοποιούν πωλήσεις 3,7 δισ. ευρώ. Το Ην. Βασίλειο είναι επίσης η μεγαλύτερη αγορά καταστημάτων γρήγορης εστίασης που σερβίρουν κοτόπουλο – περίπου 100 καταστήματα KFC διαθέτουν στους πελάτες τους πιστοποιημένο Χαλάλ κοτόπουλο. Στην ίδια χώρα αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι πολλές αλυσίδες ταχυεστίασης χρησιμοποιούν κρέας Χαλάλ στα σάντουιτς που διαθέτουν σε ορισμένα από τα καταστήματά τους, ενώ μερικές πιτσαρίες χρησιμοποιούν μόνο Χαλάλ κοτόπουλο για τις πίτσες τους.
Κρεοπωλεία και σούπερ μάρκετ στον κύκλο του Χαλάλ
Τα παραδοσιακά ανεξάρτητα κρεοπωλεία που πωλούν Χαλάλ προσελκύουν μεγάλο αριθμό μουσουλμάνων πελατών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Δυτική Ευρώπη οι μουσουλμάνοι αγοράζουν το κρέας τους κυρίως από κρεοπωλεία. Αντιθέτως στη Γερμανία το 80% των σχεδόν πέντε εκατομμυρίων μουσουλμάνων κατευθύνονται σε τουρκικά ή αραβικά ειδικευμένα καταστήματα λιανικής πώλησης, καθώς πιστοποιημένα Χαλάλ τρόφιμα δύσκολα βρίσκεις στα σούπερ μάρκετ. Στη Γαλλία και στο Ην. Βασίλειο, παρόλο που οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ προσφέρουν κρέας Χαλάλ, οι πελάτες συνεχίζουν να εμπιστεύονται περισσότερο τα τοπικά ειδικευμένα κρεοπωλεία. Οι αναλυτές του Euromonitor εξηγούν ότι η αιτία γι’ αυτό είναι πως τα σούπερ μάρκετ δεν έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν αξιοπιστία ότι πράγματι πωλούν Χαλάλ. Η ξεκάθαρη και σαφής ετικετοποίηση του προϊόντος είναι κάτι που δεν έχει κερδίσει τη μάχη.
Εκείνο πάντως το οποίο αποτελεί ξεκάθαρα κοινό τόπο είναι ότι η αναπτυσσόμενη αγορά του Χαλάλ δημιουργεί σημαντικές ευκαιρίες στους τομείς της κτηνοτροφίας, της μεταποίησης, της λιανικής πώλησης, των εξαγωγών και της μαζικής εστίασης. Ειδικό σημείο προσοχής για όλους αυτούς τους τομείς είναι ασφαλώς η εμπιστοσύνη του καταναλωτή και ο τρόπος με τον οποίο αυτή αποκτάται. Μια λάθος ανίχνευση χοιρινού DNA σε Χαλάλ σοκολατάκια γνωστής εταιρίας το 2014, οδήγησε πολλούς μουσουλμάνους να αμφιβάλουν για την αξιοπιστία της και ανάγκασε την ίδια την εταιρία να ξοδέψει πολλά χρήματα προκειμένου να επανατοποθετήσει τη στρατηγική της και να βεβαιώσει τους πελάτες της για την αφοσίωσή της στην Χαλάλ πρακτική.
Από την άλλη πλευρά, αν δώσει κανείς προσοχή μόνο στην πλήρη συμμόρφωση προς τις αυστηρές απαιτήσεις του Ισλάμ, κινδυνεύει να αγνοήσει μια παράλληλη δυναμική των Χαλάλ τροφίμων. Το Χαλάλ αφορά και τον τρόπο σφαγής των ζώων, και τις πρόσθετες ύλες και την τήρηση μιας σειράς διαδικασιών. Ταυτόχρονα όμως συνδέεται με τη σωστή μεταχείριση των ζώων και τη φιλικότητα προς το περιβάλλον. Έχοντας αυτό υπόψη, μια επιχείρηση μπορεί να τραβήξει την προσοχή όχι μόνο των μουσουλμάνων αλλά ενός ευρύτερου καταναλωτικού κοινού που ευαισθητοποιείται για την υγιεινή, την περιβαλλοντική αειφορία, την ιχνηλασιμότητα.
Εκτός... πεδίου η Ελλάδα
Μπορεί στη Δυτική Ευρώπη τα πράγματα να είναι σχετικά οργανωμένα, αν και δεν λείπουν τα προβλήματα (κυρίως στη σήμανση των προϊόντων Χαλάλ και συνεπώς στη διαφάνεια), εν τούτοις στην Ελλάδα βρισκόμαστε πολύ πίσω. Κρέας Χαλάλ, και παράγεται και καταναλώνεται, ουδείς όμως δύναται να δώσει στοιχεία γι’ αυτά τα μεγέθη. Η ανοργανωσιά ωστόσο είναι το λιγότερο. Αν ένας επιχειρηματίας διαβλέψει ευκαιρίες κερδοφορίας στο κρέας Χαλάλ θα διαπιστώσει ότι δεν υπάρχει σφαγείο πιστοποιημένο διεθνώς ώστε να μπορεί να εξαγάγει το προϊόν στις κοντινές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής ή στη Δυτική Ευρώπη, όπου διαβιούν περισσότεροι από 40 εκατομμύρια μουσουλμάνοι.
Τα ερωτήματα όμως αφορούν και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δικαιούται ένας μουσουλμάνος στην Ελλάδα να μείνει πιστός στα καλέσματα της θρησκείας του και άρα στον θρησκευτικό τρόπο σφαγής του κρέατος που καταναλώνει; Εξαιρώντας τη Θράκη, όπου η μουσουλμανική μειονότητα αριθμεί περί τις 120.000 ανθρώπους, οι 500.000 μουσουλμάνοι που εκτιμάται ότι ζουν στην υπόλοιπη Ελλάδα (βασικά στην Αθήνα), δύσκολα θα βρουν ντόπιο Χαλάλ κρέας και στρέφονται στο εισαγόμενο συσκευασμένο. Πάρα πολλοί επίσης λύνουν το πρόβλημα… ανορθόδοξα. «Οικογένειες μουσουλμάνων παίρνουν ένα πρόβατο και το σφάζουν οι ίδιοι με τον παραδοσιακό θρησκευτικό τρόπο. Στη Θράκη, αντίθετα, υπάρχουν κρεοπωλεία που πηγαίνουν στα σφαγεία τα ζώα, τα οποία σφάζονται με την κατάλληλη εποπτεία, με τον θρησκευτικό τρόπο και την επίκληση του Αλλάχ. Σε αυτές τις περιπτώσεις κάθε μουσουλμάνος έχει τον δικό του χασάπη, που τον εμπιστεύεται πως είναι εντάξει» αναφέρει στο Meat News ο Αμπτουλχαλήμ Δεδέ, υπεύθυνος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πιστοποίησης Χαλάλ Ελλάδας (HALAL GREECE). Ο ίδιος αναφέρει επίσης ότι υπάρχουν ελάχιστοι μεταποιητές, οι οποίοι κατόπιν παραγγελίας σφάζουν υπό την εποπτεία του περιορισμένο αριθμό ζώων και διαθέτουν με τον τρόπο αυτό κρέας Χαλάλ σε κρεοπωλεία κυρίως της Αθήνας. Τα αντίστοιχα συμβαίνουν βεβαίως και με το κρέας κοτόπουλου, όπου η θρησκευτική διαδικασία σφαγής απαιτεί τα κοτόπουλα να σφάζονται ένα-ένα, απορρίπτοντας τον μηχανικό τρόπο.
Δίπλα σε όλες τις δυσκολίες, ο κ. Δεδέ αναγνωρίζει όμως και μία ακόμη. «Σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχει κατασταλάξει οριστικά η κωδικοποίηση της πιστοποίησης του Χαλάλ». Έτσι, προκαλείται και διεθνώς σύγχυση με τις διαφορετικές πρακτικές που ακολουθούνται σε πολλές περιπτώσεις. «Είμαστε τέσσερα δόγματα στο Ισλάμ. Από τα τέσσερα τα δύο δέχονται τη σφαγή με το πιστόλι αναισθητοποίησης που προηγείται της σφαγής. Τα άλλα δύο δεν το δέχονται. Στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν το δέχονται. Στην Τουρκία υπάρχουν πέντε οργανισμοί Χαλάλ, οι τρεις δεν το δέχονται οι άλλοι δύο το δέχονται. Το υπουργείο Θρησκευμάτων της Τουρκίας δέχεται τη σφαγή με το πιστόλι. Είναι θέμα ερμηνείας και πίστης του κάθε ανθρώπου. Κανονικά, με το πιστόλι δολοφονείται το ζώο, δεν είναι πια ζωντανό. Το Ισλάμ λέει ότι το ζώο πρέπει να είναι ζωντανό, να σφάζεται με ένα πολύ κοφτερό μαχαίρι στο λαιμό και να αποστραγγίζεται όλο το αίμα. Με το πιστόλι αναισθητοποίησης μένει αρκετό αίμα μέσα στο ζώο, δεν μπορεί να γίνει η κανονική εκροή του αίματος». Ας κρατήσουμε συνεπώς την ουσία των διαφοροποιημένων πρακτικών που ακολουθούνται διεθνώς, και ας τη συνδυάσουμε με το συμπέρασμα της μελέτης του Euromonitor International που αναφέραμε στην αρχή αυτού του άρθρου: ότι δηλαδή σε μερικές χώρες οι κατευθυντήριες οδηγίες παραμένουν ασαφείς, και ότι υπάρχει ανάγκη για μια ενιαία παγκόσμια πιστοποίηση Χαλάλ. Άλλωστε, μιλώντας με όρους επιχειρηματικότητας, η ομογενοποίηση και οι ξεκάθαροι κανόνες του παιχνιδιού είναι παράγοντες αναγκαίοι για να μπορεί να αναπτυχθεί απρόσκοπτα μια αγορά.
___________________________________________________________________
Αμπτουλχαλήμ Δεδέ
Κίνητρα για ελληνικές εξαγωγές Χαλάλ
Σοβαρές επιχειρηματικές ευκαιρίες διαβλέπει στο κρέας Χαλάλ ο Αμπτουλχαλήμ Δεδέ, υπεύθυνος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πιστοποίησης Χαλάλ Ελλάδας (HALAL GREECE). «Ο κόμπος και το πρόβλημα είναι στο κράτος το οποίο αδιαφορεί να δώσει τους κατάλληλους τρόπους και τα κατάλληλα κίνητρα» σημειώνει ωστόσο ο ίδιος.
Γιατί λέτε ότι στο κρέας Χαλάλ υπάρχουν σοβαρές επιχειρηματικές ευκαιρίες;
Όποιος έξυπνος επιχειρηματίας ασχοληθεί σοβαρά με το Χαλάλ νομίζω ότι θα βγει κερδισμένος. Είναι παρθένα η αγορά στην Ελλάδα. Το Χαλάλ έρχεται κυρίως εισαγόμενο από Γαλλία, Βραζιλία κ.α.
Όμως υπάρχουν και εξαγωγικές δυνατότητες στο ελληνικό κρέας ή το ευρωπαϊκό κρέας μέσω Ελλάδας να φεύγει πολύ πιο άνετα προς τις αραβικές χώρες, τη Μ. Ανατολή ή τη Β. Αφρική. Δεν το ’χουμε κάνει, δυστυχώς δεν υπάρχει καμία πρόνοια από την Πολιτεία.
Τι εννοείτε;
Εννοώ ότι αν κάποιος επιχειρηματίας θέλει να ασχοληθεί με το κρέας Χαλάλ και θέλει να αναπτυχθεί με εξαγωγές, θα διαπιστώσει ότι δεν μπορεί να το κάνει. Κοιτάξτε, εγώ έχω πιστοποιήσει ένα σφαγείο –όχι ως σφαγείο, αλλά ως διαδικασία την οποία επιβλέπω– όπου κάποιος Έλληνας μεταποιητής πηγαίνει μια φορά στις 15 μέρες ή μια φορά την εβδομάδα και σφάζει μερικά ζώα υπό την εποπτεία μου με τον μουσουλμανικό παραδοσιακό τρόπο. Αυτό είναι για εσωτερική κατανάλωση. Δεν μπορεί να εξαχθεί αυτό το κρέας στις αραβικές χώρες γιατί το σφαγείο δεν είναι πιστοποιημένο. Για να πιστοποιηθεί το σφαγείο ως προς το Χαλάλ, απαιτείται πολύς κόπος και πολύ χρήμα. Χρειάζεται να γίνει αίτηση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, να κατατεθούν 10-15 χιλ. ευρώ, ύστερα να καλυφθούν όλα τα έξοδα ειδικής επιτροπής από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που θα επισκεφθεί και θα ελέγξει –κατόπιν της δικής μου αίτησης– εμένα και το σφαγείο ή τα σφαγεία που ενδιαφέρονται. Θα ερευνήσει αν πληρούνται οι προδιαγραφές που βάζουν οι χώρες του Κόλπου για να πάρω στο τέλος το δικαίωμα να πιστοποιώ ως Χαλάλ το σφαγείο. Ύστερα από αυτή τη διαδικασία, όλα τα σφάγια που σφάζονται με τους μουσουλμανικούς κανόνες σε αυτό το σφαγείο, μπορούν να εξαχθούν στις μουσουλμανικές χώρες. Το ερώτημα λοιπόν είναι τι κίνητρα δίνει η Πολιτεία για να αναληφθεί μια τέτοια πολύπλοκη και κοστοβόρα διαδικασία, η οποία όμως θα δώσει στην Ελλάδα πλεονέκτημα εξαγωγών. Οι διάφοροι κρατικοί οργανισμοί και υπουργεία δίνουν εκατομμύρια ευρώ για άλλα πράγματα, δεν δίνουν όμως μερικές χιλιάδες ευρώ για να ανοίξει ο δρόμος του κρέατος τουλάχιστον προς τις χώρες του Κόλπου, αλλά και προς τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπου ζουν δεκάδες εκατομμύρια μουσουλμάνοι.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε ούτε πιστοποιημένα εστιατόρια Χαλάλ;
Όχι. Ο εστιάτορας που θέλει το εστιατόριό του να είναι Χαλάλ, δεν πρέπει να έχει μέσα αλκοόλ, δεν πρέπει να σερβίρει επίσης χοιρινό. Δεν πρέπει επιπλέον να χρησιμοποιεί στην παρασκευή του φαγητού κρασί, κι επίσης οι πρόσθετες ύλες που χρησιμοποιεί στις συνταγές να είναι και αυτές πιστοποιημένες.
Στη Δυτική Ευρώπη υπάρχουν αρκετοί μη-μουσουλμάνοι καταναλωτές που προτιμούν το Χαλάλ κρέας. Συμβαίνει κάτι τέτοιο και στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα ο καταναλωτής δεν έχει πολλές δυνατότητες να γνωρίσει το Χαλάλ. Όμως όσοι το γνωρίζουν το προτιμούν. Όπως προτιμούν και το Κοσέρ (σ.σ. ο αντίστοιχος εβραϊκός θρησκευτικός τρόπος). Κι αυτό γιατί τα προϊόντα αυτά είναι πιο υγιεινά και πιο αγνά. Το Κοσέρ και το Χαλάλ σημαίνει ότι ψάχνουμε από τη στιγμή που θα γεννηθεί το ζώο μέχρι τη μέρα που θα σφαγεί, το πώς μεγάλωσε, πώς τράφηκε - αν έχει τραφεί με οστεάλευρα, ορμόνες και αντιβιοτικά, δεν το δεχόμαστε. Μόνο φυτικές τροφές μπορούν να δίνονται σε ένα ζώο για να είναι Χαλάλ.